Ogólne
Instalacja oksydacji asfaltów (1000), na której powstają asfalty drogowe Rafinerii Gdańskiej pracuje od 1976 roku. W 1998 została uruchomiona instalacja produkcji asfaltów wysokomodyfikowanych, czyli elastobitów (1050). Od 1994 roku pracuje również instalacja produkcji asfaltów przemysłowych, czyli lepików. Wszystkie te instalacje stanowią blok instalacji asfaltowych, do którego należy też park zbiorników, układ grzewczy i instalacje ekspedycyjne - nalewaki oraz waga. W ostatnich latach udział asfaltów drogowych RG SA w polskim rynku systematycznie rósł, by osiągnąć poziom 32% w roku 2000, kiedy to firma sprzedała 225 tys. ton asfaltów, głownie D 50. Niestety, w 2001 roku sprzedaż spadła. Udział w rynku asfaltów przemysłowych w 2000 roku wyniósł 16%. Najwięcej sprzedajemy asfaltu D-50, którego wytrzymałość, wg francuskiego laboratorium Angers Lprc, jest 5 razy większa niż w firmach konkurencyjnych. Ostatnio systematycznie rośnie sprzedaż elastobitów - w 2001 roku wzrosła o ponad 70 proc.
W skład asfaltu wchodzą węglowodory naftenowe i aromatyczne. Ich skład chemiczny jest bardzo skomplikowany - na asfalt składają się oleje, żywice i asfalteny. Oleje nadają asfaltom elastyczność, żywice - ciągliwość i plastyczność, a asfalteny: twarde, nietopliwe substancje - twardość. Rodzaj asfaltów zależy od ilościowego stosunku między powyższymi składnikami, z których je się komponuje. Najważniejsze własności asfaltu to temperatura mięknienia oraz temperatura łamliwości, określające jego odporność na wysoką oraz niską temperaturę.
Asfalt produkuje się z pozostałości próżniowej, która powstaje na instalacji destylacji próżniowej (900). Część pozostałości trafia na instalację odasfaltowania propanem (1100), na której powstaje, obok olejów, asfalten - asfalt PDA, który trafia, wraz z pozostałością próżniową oraz ekstraktem z instalacji ekstrakcji furfurolem (1200) na instalację oksydacji (czyli utleniania) asfaltów.
Instalacja oksydacji asfaltów
Na tej instalacji otrzymuje się asfalt poprzez utlenianie ciężkiej pozostałości powietrzem, w procesie utleniania ciągłego. Wprowadza się na nią trzy składniki: pozostałość próżniową, asfalt PDA oraz ekstrakt furfurolowy. Rodzaj asfaltów zależy od proporcji tych składników. Utlenianie odbywa się w reaktorach, do których podaje się wsad podgrzany do temperatury 170-180 st.C i wdmuchuje się powietrze. U dołu reaktora odbiera się gotowy asfalt, którego ostateczne własności uzyskuje się po wymieszaniu i ujednorodnieniu całego zbiornika. Wielkość produkcji asfaltów zależy od ich stopnia utlenienia, czyli w tym samym czasie wytwarza się mniej asfaltów wyżej utlenionych. Zdolność projektowa instalacji to 45 ton asfaltów D 50 na godzinę, ale tyle można wyprodukować tylko na początku sezonu, gdy wymienniki ciepła nie są jeszcze zakoksowane. Czyszczenie wymienników odbywa się zimą, w ramach corocznego remontu.
- Obecnie nie produkujemy asfaltów i przygotowujemy się do remontu. Sprzedaż jeszcze trwa, bo mamy zapasy w zbiornikach, ale gdyby było zapotrzebowanie na dodatkową ilość asfaltu, to moglibyśmy wznowić produkcję. Wyremontowane instalacje asfaltowe uruchomimy w połowie lutego - mówi Roman Rumiński, mistrz instalacji 1000. - Jakość asfaltów obecnie przez nas produkowanych jest dużo wyższa niż dawniej, lecz zaostrzenie parametrów odbywa się kosztem wielkości produkcji, przypadającej na godzinę pracy instalacji. By nie obniżyć jej zdolności przerobowej, dokonaliśmy pewnych zmian w technologii i w wykorzystaniu urządzeń. W środku sezonu instalacja pracuje na maksymalnych obrotach wytwarzając ok. 950 ton asfaltu D 50 na dobę lub 1200 ton asfaltu D 70 albo też 360 t asfaltów modyfikowanych.
Instalacja modyfikacji asfaltów
Na tej instalacji otrzymuje się asfalt wysokomodyfikowany, elastobit, czyli asfalt z dodatkiem elastycznego kopolimeru SBS, dającego asfaltowi bardzo dobre właściwości. Wsad asfaltowy przeznaczony do modyfikacji podawany jest do mieszalnika, w którym mieszany jest z SBS w postaci i kierowany jest do młyna wysokościnającego. Stamtąd zmodyfikowany asfalt trafia do zbiornika, w którym ostatecznie dojrzewa - czas wbudowania polimeru w asfalt wynosi do kilkunastu godzin.
- Są to asfalty o nieporównywalnie wyższej jakości i wytrzymałości niż asfalty D 50. Produkcja ich sterowana jest przez komputer i wymagała dostrojenia urządzeń i programów komputerowych - mówi R. Rumiński. - Udział operatora sprowadza się tylko do wprowadzenia receptury do programu i wymiany pojemników z dodatkiem modyfikującym. Sprawą bardzo pilną jest zwiększenie powierzchni magazynowej elastobitów w przyszłym roku, poprzez zaadaptowanie jednego ze zbiorników.
Asfalty przemysłowe Rafineria Gdańska wytwarza od 1994 roku. Produkuje się je z prędkością 15 ton na godzinę. Wykorzystuje się przy ich produkcji również frakcję slopową. Służą do wyrobu farb, lepików, papy. Ostatnio ich produkcja w RG spada, gdyż do wyrobu papy, lepiszczów czy uszczelniaczy używa się już powszechnie elastobitów.
Przy produkcji asfaltów pracują w ruchu ciągłym brygady trzyosobowe, które zajmują się też nalewem do cystern kolejowych oraz analizami ruchowymi. Na czele brygady stoi aparatowy A, który na II i III zmianie prowadzi instalacje. Ekspedycję autocystern obsługuje 6 osób, pracujących na dwie zmiany, przez 5 dni w tygodniu, w tym dwie panie obsługujące wagę. Sprzedaż rozpoczyna się już w końcu lutego, a szczyt sprzedaży przypada od sierpnia do listopada.
- Praca nasza polega, jak na innych instalacjach na obsłudze pomp, aparatów, wymienników i sterowaniu procesem, ale mamy też inne zadania. W sezonie często musimy prowadzić równocześnie dwa procesy - na instalacjach 1000 i 1050 - powiedział Jacek Jakubowski, aparatowy A.
Eugeniusz Karpiuk pracuje na instalacji 1000 od jej uruchomienia. - Obecna instalacja 1000 znacznie różni się od tej sprzed 25 laty - powiedział.
- Została udoskonalona, szczególnie w ostatnich 6 latach. Dawniej obsługiwało ją dwukrotnie więcej osób niż teraz, mimo że ilość obowiązków znacznie nam wzrosła. Nasze asfalty zawsze były wysokiej jakości.
- Próbki wszystkich wyprodukowanych partii asfaltów codziennie badane są w laboratorium i bez uzyskania atestu jakości nie mogą być sprzedawane - dodaje R. Rumiński.
Na zakończenie warto przypomnieć o licznych proekologicznych inwestycjach na instalacjach asfaltowych. W zeszłym roku uruchomiono system hermetyzacji zbiorników, a przed trzema laty uruchomiono nowe ramiona nalewcze, hermetyzujące nalew do autocystern dwóch gatunków asfaltów.
